İsrail’in İran’ın nükleer tesis ve askeri komutanlarına yönelik saldırıları hakkında neler biliniyor?

İran devlet medyası saldırıda Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri ve Devrim Muhafızları Komutanı Hüseyin Selami’nin öldüğünü bildirdi.

Buna ek olarak eski İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Feridun Abbasi ve İslami Azad Üniversitesi Rektörü Muhammed Mehdi Tehranchi’nın Tahran’daki saldırıda öldüğü belirtildi.

İsrail ordusu İran’ın “İsrail topraklarına doğru yaklaşık 100 SİHA fırlattığını” ve bunları engellemek için çalıştıklarını açıkladı.

İran’a saldırılarının ardından İsrail’de olağanüstü hal ilan edilmişti.

ABD, İran’ın ana nükleer zenginleştirme tesisinin de vurulduğu saldırılarda kendisinin bir rolü olmadığını söyledi.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), İran yetkilileri tarafından kendilerine Buşehr nükleer santralinin hedef alınmadığının bildirildiğini açıkladı.

Buna göre saldırıya uğrayan Natanz tesisinde radyasyon seviyelerinde herhangi bir artış gözlemlenmedi.

İsrail’in saldırıları ne zaman başladı, hangi noktalar vuruldu?

İran’ın başkenti Tahran’da yerel saatle 03.30 sıralarında patlamalar meydana geldiği bildirildi.

İran devlet medyası, yerleşim alanlarının vurulduğunu ve Tahran’ın kuzeydoğusunda da patlamalar duyulduğunu söyledi.

BBC bu haberleri bağımsız olarak doğrulayamıyor.

İsrailliler ise aynı saatlerde hava saldırısı sirenleriyle uyandı ve acil durum telefon uyarıları aldı.

İran devlet medyasına göre, ilk saldırılardan birkaç saat sonra başkentin yaklaşık 225 kilometre güneyinde bulunan Natanz nükleer tesisinde bir patlama meydana geldi.

Amerikan New York Times gazetesi, üst düzey İranlı yetkililere dayandırdığı haberinde başkent Tahran civarındaki altı askeri üssün, komutanların evlerinin ve meskun mahaldeki bazı binaların vurulduğunu bildirdi.

Amerikan Axios yayını ise üst düzey bir İsrailli yetkiliye dayanarak yoğun hava saldırıları dışında, İsrail istihbaratı Mossad’ın İran içine çeşitli gizli sabotaj operasyonları gerçekleştirdiğini belirtti.

Bu saldırıların İran’ın stratejik füzeleri ve hava savunma kabiliyetlerini hedef aldığı kaydedildi.

İsrail ne söyledi?

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, “Yükselen Aslan Harekatı” adı verilen saldırıların “İsrail’in varlığına yönelik İran tehdidini geri püskürtmeyi amaçlayan hedefli bir askeri operasyon” olduğunu söyledi.

Operasyonun “tehdit ortadan kaldırılıncaya kadar” devam edeceğini söyledi.

“İran son aylarda daha önce hiç atmamış olduğu adımları atarak, zenginleştirilmiş uranyumu silah haline getirmeye çalışıyor.

“Durdurulmazsa, İran çok kısa bir sürede nükleer silah üretebilir. Bir yıl olabilir. Birkaç ay içinde, bir yıldan daha kısa bir sürede olabilir. Bu, İsrail’in varlığı için açık ve mevcut bir tehlikedir” diye ekledi.

Netanyahu, konuşmasında ayrıca ABD Başkanı Donald Trump’a “İran’ın nükleer silah programına karşı çıktığı” için teşekkür etti.

Saldırıdan kısa bir süre önce, İsrail Savunma Bakanı Israel Katz, askeri yetkililerden oluşan bir toplantıda, “Bu, İsrail Devleti’nin ve Yahudi halkının tarihinde belirleyici bir an” demişti.

“Kritik bir dönüm noktasındayız – bunu kaçırırsak, İran’ın varlığımızı tehdit eden nükleer silahlara sahip olmasını engellemenin hiçbir yolu olmayacak” diye ekledi.

İsrailli bir askeri yetkili BBC’ye yaptığı açıklamada, İran’ın “birkaç gün içinde” nükleer bomba üretebilecek kadar nükleer malzemeye sahip olduğunu söyledi.

Tel Aviv’deki Ben Gurion Havaalanı ikinci bir emre kadar kapatıldı.

İsrail Genelkurmay Başkanı Eyal Zamir onbinlerce askerin göreve çağrıldığını ve sınır bölgelerinde hazır tutulduğunu belirtti.

Zamir “Öncekilere hiç benzemeyen tarihi bir operasyondayız. Bu, bizi yok etmeye niyetli bir düşmana karşı varoluşsal bir tehdidi önlemek için kritik bir operasyon” dedi.

İran’ın tepkisi ne oldu?

İsrail ordusu sözcüsü Effie Defrin, İran’ın “İsrail topraklarına doğru yaklaşık 100 SİHA fırlattığını” ve bunları engellemek için çalıştıklarını açıkladı.

İran Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney yazılı bir açıklama yaparak İsrail’in “şeytani ve kanlı ellerini İran’a yönelik bir suçta kullandığını” ve “kendisinin de acı bir kader yaşayacağını” belirtti.

Reuters’a göre İran Silahlı Kuvvetleri Sözcüsü, ABD ve İsrail’in saldırılar nedeniyle “ağır bir bedel” ödeyeceğini söyledi.

İran Sözcüsü Ebu’l-Fazl Şekarçi, “Silahlı kuvvetler bu Siyonist saldırıya mutlaka karşılık verecektir” dedi ve Washington’ı saldırıya destek olmakla suçladı.

ABD’nin tepkisi ne oldu?

Bir İsrailli yetkili de İsrail’in saldırılar konusunda Washington ile koordine olduğunu belirtti ancak ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, saldırılarla ilgilerinin olmadığını ve herhangi bir yardımda bulunmadıklarını söyledi.

ABD için en önemli önceliğin bölgedeki Amerikan güçlerini korumak olduğunu söyledi.

ABD Başkanı Donald Trump, saldırılardan sonraki ilk açıklamasında İsrail’in planlarından önceden haberi olduğunu, ancak ABD ordusunun herhangi bir rol oynamadığını söyledi.

ABD Başkanı, İran yönetiminin müzakerelere devam edeceğini umduğunu tekrarladı.

Fox News’a konuşan Trump “İran nükleer bombaya sahip olamaz ve müzakere masasına geri dönmeyi umuyoruz. Göreceğiz” dedi.

Trump ayrıca “Lider kadrosundaki bazı kişiler geri gelmeyecek” diyerek, İran’da çeşitli üst düzey isimlerin öldüğünü teyit etti.

ABD Başkanı, saldırıdan önce Orta Doğu’daki önemli bir müttefikin bilgilendirildiğini söyledi ancak bu ülkenin hangisi olduğunu açıklamadı.

Beyaz Saray Yönetimi, Başkan Trump’ın Ulusal Güvenlik Konseyi’ni toplayacağını belirtti.

Türkiye’den hangi açıklamalar geldi?

Dışişleri Bakanlığı, saldırıları kınayan yazılı bir açıklama yaptı.

Açıklamada saldırıların uluslararası hukuku “açıkça ihlâl ettiği” kaydedildi.

“Bu saldırı, İsrail’in bölgede yürüttüğü stratejik istikrarsızlaştırma politikasına hizmet eden bir provokasyondur” denildi.

Açıklama şöyle devam etti:

“Saldırıların, İran’ın nükleer programıyla ilgili müzakerelerin yoğunlaştığı bir dönemde gerçekleşmesinin, Netanyahu hükümetinin herhangi bir meselenin diplomatik yollarla çözülmesini istemediğini ve kendi çıkarları doğrultusunda bölgesel istikrarı ve küresel huzuru riske atmaktan kaçınmadığını göstermektedir.

“İsrail’in daha büyük çatışmalara yol açabilecek saldırgan eylemlerine bir an önce son vermesi gerekmektedir.”

AKP Sözcüsü Ömer Çelik, “İsrail İran’a saldırarak tüm bölgeyi ateşe atan vahşi ve barbar saldırılarına bir yenisini ekledi. Bu hukuksuz saldırıyı en güçlü şekilde kınıyoruz” dedi.

Uluslararası toplumun tepkisi ne oldu?

İngiltere Başbakanı Keir Starmer, İran ve İsrail’i “geri adım atmaya ve gerginliği acilen azaltmaya” çağırdı ve saldırıları “endişe verici” olarak nitelendirdi.

“Gerilimi tırmandırmanın bölgede kimseye faydası yok” diye ekledi.

Avustralya Dışişleri Bakanı Penny Wong, “gerilimin tırmanmasından endişe duyduklarını” ve saldırıların “halihazırda istikrarsız olan bir bölgeyi daha da istikrarsızlaştırma riski taşıdığını” söyledi.

Saldırı haberinin duyulmasından sonra ham petrol fiyatlarında yüzde 10’luk artış oldu.

Yatırımcıların İran ve İsrail arasındaki bir çatışmanın bölgeden enerji arzına darbe vurabileceğinden kaygılı oldukları kaydedildi.

Bugüne nasıl gelindi?

ABD ve İran yetkilileri arasında Nisan ayından bu yana İran’ın nükleer programıyla ilgili görüşmeler yapılıyor.

Bu görüşmelerin altıncısının 15 Haziran’da Umman’da yapılacağı 12 Haziran Perşembe günü teyit edilmişti.

ABD Başkanı Donald Trump, daha önce İran ile bir anlaşmaya yakın olduklarını söylemiş ve İsrail’e bu ülkeye saldırmama çağrısı yapmıştı.

Trump İsrail’in İran’a saldırmasının “çok muhtemel” olduğunu da doğrulamış ancak saldırının her an gerçekleşebileceğini söylemekten kaçınmıştı.

ABD Başkanı Trump, “büyük çatışma” riski nedeniyle bölgedeki Amerikalı çalışanların sayısının azaltıldığını söylemişti.

Irak’taki ABD büyükelçiliğindeki çalışanlar ve yakınları 11 Haziran’da İran ile artan gerilimin ardından tahliye edilmişti.

Trump 12 Haziran günü yaptığı açıklamada “iyi bir anlaşmaya oldukça yakınız” demiş ve İsrail’in İran’a olası saldırısının “her şeyi bozabileceğini” savunmuştu.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA), 12 Haziran’da İran’ın nükleer silahların yayılmasının önlenmesine yönelik yükümlülüklerini ihlal ettiğini açıkladı.

İran raporun İsrail tarafından sağlanan “sahte belgelere” dayandığını ve kararın siyasi olduğunu savundu; zenginleştirilmiş uranyum üretimini “önemli ölçüde artıracağını” duyurdu.

Pentagon yetkilileri 11 Haziran Çarşamba günü, İran’ın nükleer silah üretmeye doğru ilerlediğine dair “birçok belirti” olduğuna inandıklarını söylemişti.

İran, uranyum zenginleştirme programının sivil amaçlı enerji üretimine yönelik olduğunu ve atom bombası üretmeye çalışmadığını söylüyor.